Uluslararası bir araştırma, Batılı armatörlerin eski petrol tankerlerini Rusya’ya petrol taşıyan ‘gölge filo’ya satarak 6 milyar dolardan fazla çıkar elde ettiğini ortaya çıkardı.
Hollanda merkezli Follow the Money tarafından yürütülen ve 13 haber kuruluşunun katkı sunduğu araştırma, Almanya, Norveç, İngiltere ve bilhassa Yunanistan merkezli armatörlerin, hurdaya çıkması gereken eski ve inançsız tankerleri fahiş fiyatlarla elden çıkardığını tespit etti.
Bu gemiler, Batı’nın yaptırımlarını delerek Rus petrolünü taşımak için kullanılıyor.
230 ESKİ TANKER GÖLGE FİLODA
Araştırmaya nazaran, Rus petrolünü taşıyan gölge filonun üçte birinden fazlasını, daha evvel Batılı armatörlerin sahip olduğu gemiler oluşturuyor. En az 230 eski tanker, yüksek fiyatlarla elden çıkarılarak bu filonun modülü haline geldi. Batılı armatörler, olağanda hurdaya çıkacak olan bu gemileri satmaktan 6 milyar doların üzerinde gelir elde etti.
YAPTIRIMLAR NASIL AŞILIYOR?
Gölge filo, Batı’nın uyguladığı fiyat tavanını aşarak Rusya’ya milyarlarca dolarlık petrol geliri sağlıyor. Avrupa Birliği ve G7 ülkeleri, Rus petrolüne tavan fiyat uygulasa da, bu tankerler üçüncü ülkelerde kayıtlı olduğu için yaptırımlardan kaçabiliyor.
Bu gemiler, ekseriyetle Hindistan, Seyşeller, Hong Kong yahut Vietnam üzere ülkelerdeki şirketlere satılıyor. Böylelikle, direkt Rusya’ya satış yasağı delinmiş oluyor. Batılı armatörler yasal boşluklardan yararlanarak gemilerini bu üçüncü ülkeler üzerinden satıyor ve yaptırımları dolaylı yoldan etkisiz hale getiriyor.
HANGİ ÜLKELER BU TİCARETİN İÇİNDE?
Araştırma, 35 ülkenin Rus petrol ticaretine yaptırım uygulamasına karşın, bu ülkelerden 21’inin armatörlerinin eski tankerlerini gölge filoya sattığını ortaya koydu. En fazla satış yapan ülkeler ise:
Yunanistan: 4 milyar dolarlık satış
Birleşik Krallık: 22 gemi, 590 milyon dolar
Almanya: 190 milyon dolar
Bunların ortasında en dikkat çeken isimlerden biri, Yunan milyarder Paris Kassidokostas-Latsis oldu. Kassidokostas-Latsis, Fos Picasso ve Fos Da Vinci isimli iki eski tankerini Phuong Dong Petrol Transportation isimli Vietnamlı bir şirkete 84 milyon dolara sattı. Lakin gemiler çok kısa bir müddet içinde isim ve bayrak değiştirerek Rus petrolünü taşımaya başladı.
Belçikalı denizcilik şirketi Euronav da, 2022 ve 2023’te beş gemisini sattıktan sonra 135 milyon dolar kazandı. Şirket yetkilisi Katrien Hennin, “Gemilerin satışından sonra ne için kullanılacağına dair bir bilgimiz yok, bu bizim sorumluluğumuzda değil” dedi. Ancak Avrupa Birliği yaptırım elçisi David O’Sullivan, artık şirketlerin satışlarını raporlamak zorunda olduğunu vurguladı.
YAPTIRIMLAR SONUÇ VERİYOR MU?
Avrupa Birliği, 2023 sonunda Rus şirketlerine direkt gemi satışını yasakladı, lakin bu gölge filoya büyük bir darbe vurmadı. Çünkü gemilerin birçok, kağıt üzerinde Rus şirketlerine ilişkin değil ve üçüncü ülkeler üzerinden satın alınıyor.
Bağımsız araştırma enstitüsü Kyiv School of Economics, gölge filonun 600’den fazla tankerden oluştuğunu ve Rus petrol ihracatının yüzde 70’ini taşıdığını belirtiyor.
SAVAŞIN FİNANSMANI
Rusya, savaşın başlangıcından bu yana fosil yakıt ihracatından 800 milyar eurodan fazla gelir elde etti. Güç dalı, Rusya’nın federal bütçesinin yüzde 20 ila yüzde 50’sini oluşturuyor. Bu nedenle gölge filo, yaptırımları aşarak Moskova’nın finansmanına büyük katkı sağlıyor.
Denizcilik uzmanı Michelle Wiese Bockmann, Avrupa’daki armatörlerin “hurdaya çıkacak gemilerinin bir anda bedel kazandığını” ve bu fırsatı kaçırmadıklarını belirtiyor:
“Elinizde artık kullanmadığınız eski bir otomobil var ve bedeli 2 bin euro. Lakin biri gelip size 4 bin euro teklif ederse, yalnızca o arabayı değil, elinizdeki tüm eski otomobilleri satarsınız. Gölge filonun kurulmasında da tam olarak bu oldu”
Uzmanlar, armatörlerin yaptırımların tesirini zayıflatmada kritik bir rol oynadığını vurguluyor.