Ankara’da bir Orhan Veli - Ekonomi Ve Haber

Derya Çakır

Genç Türkiye Cumhuriyeti’nde, sadece toplumsal hayat ve politik ortam değil, kültürel hayat da değerli değişimler geçiriyordu. Yüzünü Batı’ya dönen Türkiye’de geçmişten miras kalanlar ve yeni buluşuyor; kültür-sanat, alışılagelenin dışında bir seyir izlemeye başlıyordu. Bu seyrin şiirdeki kıymetli temsilcilerinden biri de Garip akımının kurucularından Orhan Veli’ydi.

Tolga Aydoğan, şairin omurundaki dönüm noktalarını oluşturan kenti merkeze aldığı ‘Orhan Veli’nin Ankara’daki İzleri’nde anılarla, fotoğraflarla ve evraklarla buluşturuyor okuru. Orhan Veli’nin hayatının az bilinen noktalarına götürüyor hepimizi.

BAŞKENTTEKİ ŞAİR

Aydoğan, şairin ömründen kesitleri karşımıza çıkarırken Ankara sokaklarına, 1930 ve 1940’ların başkentteki kıymetli edebiyat etraflarına götürüp Ankara’da doğmayan ve Ankara’yı yaşayan Orhan Veli’yle yüzleştiriyor bizi: “Ankara’da yaşadı, Ankara’yı yaşadı. Ankara’da okudu, Ankara’da âşık oldu, Ankara’da çalıştı, Ankara’da yazdı en hoş şiirlerini, Ankara’da Evkaf’taki memuriyetten istifa etti hoş havalarda, Ankara’da düştü çukura. Ve bir sabah Konur Sokak ile Meşrutiyet Caddesi’nin köşesinde son kere el salladı Ankara’ya… Sonra da temelli çekti gitti buralardan… Gerisinde içi anılarla dolu bir Ankara bırakarak… Orhan Veli Ankara’da doğmadı, Ankara’da ölmedi fakat Ankara’da yaşadı.”

1925’te ailesiyle bir arada Ankara’ya taşınan Orhan Veli’nin gezindiği sokaklar, oturduğu konutlar, tanıştığı bireyler, uğradığı ve içinde olmaktan keyif aldığı yerleri sıralayan Aydoğan, şairin çocukluğundan başlıyor anlatmaya. Osmanlı İmparatorluğu’nun sonundan cumhuriyetin ilanına dek İstanbul’da yaşayan ailenin, 1925’te Ankara’ya göçmesine kadarki yılları kapsıyor bu anlatım.

Daha sonra Orhan Veli’yi Orhan Veli yapan başşehir yılları geliyor. Şair, 1932’ye kadar kesintisiz yaşıyor Ankara’da. Gazi Mektebi’nden Ankara Erkek Lisesi’ne, babasının 1927’de Ankara Radyosu Müdürü olmasıyla genişleyen çevresine dek pek çok tarihi kavşağa getiriyor bizi Aydoğan. Bu periyotta tiyatroya merak salan Orhan Veli’nin yazıları ‘Sesimiz’de yayımlanıyor.

Üniversite tahsili için İstanbul’a dönüşüne kadar (1932) Ankara’da pek çok isimle tanışıyor Orhan Veli ve bu dostluklar tarihi fotoğraflarla ölümsüzleşiyor. Melih Cevdet’e mevti hatırlatan o meşhur fotoğraf da bunlardan biri: 1931 yahut 1932 sonbaharında çekilen; Şinasi Baray, Oktay Rifat, Melih Cevdet ve Orhan Veli’nin, şimdilerde Zafer Çarşısı’nın bulunduğu yerde yan yana olduğu o kare…

1936’da Ankara’ya yine gelen Orhan Veli, PTT’de çalışmaya başlıyor, daha sonra Evkaf’ta memur oluyor ve akabinde Çeviri Ofisi günleri geliyor. Aydoğan, Orhan Veli’nin buralarda bıraktığı izlerin tamamını takip ediyor.

KALDIRIMLARDAKİ AYAK İZLERİ

Aydoğan’ın peşine düştüğü öbür izler de var elbette: Şairin oturduğu meskenler ve gittiği, hatta müdavimi olduğu yerler. Bunlar ortasında Yeşil Fıçı Lokantası, Kürdün Meyhanesi, İhtimam ve Kutlu Pastanesi bulunuyor. Tanıştığı ve ahbaplık kurduğu bireyler de birer tarihi kahraman: Montör Sabri, Bülent Ecevit, Nurullah Ataç, Nahit Hanım ve Dario Moreno…

Aydoğan, Orhan Veli’nin komşusu Meskenin Akyol’la konuşmuş. Akyol da şaire dair anekdotlar aktarmış: “Orhan Veli’yi çocukluğumdan çok uygun hatırlarım. Bizim konutumuza gelip gitmişliği de vardı. Babamın ve o edebiyat sanat etrafının yakın dostuydu. Aslında Ankara küçük bir kentti o vakitler. 6-7 yaşımda olsam da çok yeterli hatırlarım ve Orhan Veli’yi, Nahit Hanım’ın oturduğu Vardar Apartmanı’ndaki konutunda görürdüm. Orhan Veli karakter olarak çok nazik, kibar, hatta utangaç diyebileceğimiz derecede sessiz bir kimseydi. Fizikî olarak uzunca uzunluklu, zayıfçaydı. Dışa dönük değil, içe dönüktü. Bir topluluk içinde herkes konuşurken o sessizce dinlerdi. O denli sanılanın bilakis alkolik değildi. Oktay Rifat ve Melih Cevdet ile daima birlikte olurdu. Babam beni götürmüştü, sanırım Melih Cevdet’in meskeninde görmüştüm. Üçü bir ortadaydı. Birlikte çalışırlardı. Pek sevinçli, esprili dostlukları vardı.”

Aydoğan, yalnızca Orhan Veli’nin yakınındakilerin, oturduğu konutların ve gittiği yerlerin izini sürmüyor. Şairin birinci şiirlerinin yayımlandığı vakitleri, Garip akımının doğuşunu ve bunun ağır olarak eleştirilmesini de taşıyor satırlarına. Hasebiyle fotoğraflardan, şahitlerden, yerlerden ve anılardan hareketle bir Orhan Veli portresi çiziyor. Öbür bir deyişle Ankara’yı Ankara yapan Orhan Veli’yi, onu da Orhan Veli yapan Ankara’yı anlatıyor.

Ankara’ya gelen ve başşehirden giden Orhan Veli’yi selamlıyor müellif: “Ve sarfiyat Orhan Veli… Sessizce… Bir gece yarısı… Ankara kaldırımlarında ayak izleri, Ankara’nın üçüncü sınıf otellerinde anıları… Kâh kahkahalarını bırakmıştır Posta Caddesi’ndeki meyhanelerde kâh kederlerini konuk olduğu arkadaş konutlarında. Üç Nal, Karpiç, Şükran, Kürdün Meyhanesi… Hiçbiri kalmadı… Hanımeli Sokak’taki Macar piyanist Szabo’nun konutu de çoktan yıkıldı, bodrum katında oturduğu Banguoğlu Apartmanı da… Yaprak’ı ve kitaplarını bastırdığı o matbaalar da çoktan tarihe karıştı… Değişti, her şey değişti… Ne garip akımının temellerinin atıldığı İtina Pastanesi kaldı ne şiir akşamları düzenlenen Kutlu Pastanesi… Ne Philippe Soupault’yu ağırladıkları Sümer Sokak’taki müştemilat ne Nahit Hanım’ın cuma akşamları edebiyat geceleri düzenlediği Atatürk Bulvarı’ndaki Vardar Apartmanı… Silindi duvarlardaki gölgeleri… Güya hiç var olmamış gibi…”

Bir yanıt yazın Yanıtı iptal et